نقش پیامبران در معجزهکارهای خارق العاده‌ای که از پیامبران برای اثبات نبوت صادر می گردد با نام معجزه خوانده می شود، در این مقاله نقش پیامبران در بروز معجزه در کنار فعل خداوند مورد بررسی قرار می‌گیرد. ۱ - نقش اذن الهی در وقوع معجزهآیا پیامبران می‌توانند معجزه‌ها را از سوی خودشان و بدون اذن الهی، انجام دهند و اساساً نقش آن‌ها در رخ دادن معجزه‌ها چیست؟ نه تنها معجزه و کارهای خارق العاده، بلکه هر فعلی که از انسان سر می‌زند، بدون اذن و اجازه پروردگار نخواهد بود، لیکن کارهای زشت و نافرمانی از دستورهای الهی با اذن تکوینی، یعنی قدرتی که خداوند در اعضا و جوارح انسان قرار داده است، انجام می‌گیرد و کارهای خوب بر اساس اذن تکوینی و نیز اذن تشریعی پروردگار که در قالب اوامر و نواهی شریعت است، صورت می‌گیرد. وقوع معجزه‌ها نیز از این قاعده مستثنی نیست و به طور حتم با اذن الهی و امر او انجام می‌گیرد. خداوند سبحان در قرآن می‌فرماید: «وَ ما کانَ لِرَسُول اَنْ یَاْتِیَ باِیَة اِلاّ بِاِذْنِ اللّهِ فَاِذا جاءَ اَمْرُ اللّهِ قُضِیَ بِالْحَقِّ وَ خَسِرَ هُنالِکَ الْمُبْطِلُونَ»؛ و هیچ پیامبری حق نداشت معجزه‌ای جز به فرمان خدا بیاورد. و هنگامی که فرمان خداوند (برای مجازات آن‌ها) صادر شود، به حق داوری خواهد کرد؛ و آنجا اهل باطل زیان خواهند کرد. در این آیه تصریح شده که صادر شدن معجزه به اذن خدا وابسته است؛ اما باید توجه داشت که وجود شریف پیامبران، واسطه‌ی تحقق معجزه‌ها است؛ همان طور که شفاعت، بدون اذن الهی صوت نمی‌گیرد: «مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ اِلاّ بِاِذْنِهِ» «ما من شفیع الا من بعد اذنه ذلکم الله ربکم فاعبدوه» اما هر کسی هم مقام شفاعت کردن را نخواهد داشت و تنها پیامبران و اولیای الهی دارای این مقام بزرگ هستند. ۲ - شروط وقوع معجزههامعجزهها همانند شفاعت و سایر افعال انسان بدون اذن خداوند انجام نمی‌گیرد، ولی آوردن معجزه از سوی هر کسی ممکن نیست و تنها به واسطه‌ی پیامبران و امامان معصوم (علیهم‌السّلام) (بنابر توسعه در مفهوم معجزه در مورد امامان) تحقق می‌یابد. وجود شریف و امتیازهای شخصی آنان و رسالت ویژه‌ای که از جانب پروردگار به آنان داده شده است، نقش مهمی را ایفا می‌کند؛ به بیانی دیگر: وقوع معجزه‌ها وابسته به دو شرط اساسی است: ۱. اراده‌ی فاعل (خداوند متعال) ۲. شایستگی قابل و واسطه (وجود شریف پیامبران). بنابراین نباید تصور شود که معجزه تنها فعل خداوند است و پیامبران هیچ نقشی در تحقق آن ندارند و یا به عکس، تصور شود که معجزه همانند کارهای عادی پیامبران است که در موارد لزوم با خواست و اراده‌ی آنان تحقق می‌یابد، بدون آن که خداوند در تحقق آن نقش مستقیم و نزدیکی داشته باشد؛ بلکه ـ همانگونه که گفته شد ـ وقوع هر معجزه‌ای به فراهم شدن دو شرط اساسی فاعل و قابل وابسته است. ۳ - معجزه، فعل الهی یا نبویالبته می‌توان از نظرگاه دیگری (با حفظ مطالب فوق) معجزه‌ها را به دو گونه تقسیم کرد: ۱. معجزه‌هایی که صرفاً فعل خداوند بوده و پیامبر تنها نقش واسطه را دارا است؛ ۲. معجزه‌هایی که شخص پیامبر با اذن و قدرت الهی، آن‌ها را انجام می‌داده است. نوع اول، مانند کارهایی که قرآن برای حضرت موسی (علیه‌السّلام) نقل کرده است - مانند نور افشانی دست موسی و یا اژدها شدن عصای او - و یا مانند خود قرآن که بزرگ‌ترین معجزه پیامبر اسلام است. نوع دوم، مانند کارهای خارق عادت که قرآن برای حضرت عیسی (علیه‌السّلام) نقل می‌کند. قرآن به نقل از حضرت عیسی (علیه‌السّلام) خطاب به بنی‌اسرائیل می‌فرماید: «اَنِّی اَخْلُقُ لَکُمْ مِنَ الطِّینِ کَهَیْئَةِ الطَّیْرِ فَاَنْفُخُ فِیهِ فَیَکُونُ طَیْراً بِاِذْنِ اللّهِ وَ اُبْرِئُ الْاَکْمَهَ وَ الْاَبْرَصَ وَ اُحْیِ الْمَوْتی بِاِذْنِ اللّهِ»؛ من برای شما از گل، همانند شکل پرنده می‌سازم و سپس در آن می‌دمم و به اذن خداوند به صورت پرنده‌ای درمی‌آید و کور مادر زاد و مرض پیسی را شفا می‌دهم و مرده را به اذن خداوند زنده می‌گردانم. در این آیات حضرت عیسی (علیه‌السّلام)، ساختن پرنده، شفا دادن کور مادر زاد و مرض پیسی و زنده کردن مرده را به خود نسبت می‌دهد و آن را عمل خویشتن معرفی می‌کند، ولی با اذن خداوند و قدرتی که پروردگار در اختیار او قرار داده است. ۴ - پانویس
۵ - منبعسایتاندیشه قم، برگرفته از مقاله «نقش پیامبران در معجزه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۴/۱. |